Staatsrechtconferentie op 8 december 2023 in Paushuize Utrecht, georganiseerd door de Open Universiteit. Meer informatie via: www.staatsrechtconferentie.nl
De Staat is terug. Decennialang moest het oplossen van maatschappelijke vraagstukken zoveel mogelijk worden overgelaten aan ‘de markt’ of ‘de samenleving’. Maar in de jaren twintig van de 21ste eeuw is de Staat weer aan zet. Van links tot rechts zien politieke partijen een grotere rol voor de Staat weggelegd bij de regulering van de economie, de bestrijding van ongelijkheid en het terugdringen van de pandemie en andere gezondheidsrisico’s. ‘Privatisering’, ‘de participatiesamenleving’ of ‘meer marktwerking’ lijken oproepen uit een ver verleden. ‘Make the government great again’ is de teneur van het huidige politieke en maatschappelijke discours. Maar in hoeverre kan de Staat de hoge verwachtingen ten aanzien van zijn oplossingsvermogen waarmaken?
Beoefenaars van het publiekrecht zijn vertrouwd met de gedachte dat fundamentele waarden niet zonder een sterke Staat beschermd kunnen worden. In de rechtsstaattheorie is het bijna vanzelfsprekend dat de Staat zorgt voor veiligheid en de verwezenlijking van klassieke en sociale grondrechten. Elk handboek staatsrecht legt uit hoe dat in zijn werk gaat of zou moeten gaan. De relevantie en de uiteindelijke suprematie van de Staat worden daarbij doorgaans zonder verdere reflectie aangenomen. Maar wat is de Staat nog in de 21ste eeuw? Wat kan hij en wat kan hij niet (meer)? Die vragen moeten beantwoord worden, alvorens wij zinvol kunnen nadenken over de vraag wat de rol van de Staat moet zijn bij het aangaan van de grote uitdagingen waarmee onze maatschappij wordt geconfronteerd.
Globalisering, europeanisering, digitalisering en vernetwerking zijn alle voorbeelden van ontwikkelingen die de mogelijkheden, onmogelijkheden en misschien wel het karakter van de staat veranderen. In de globaliserende economie concurreren staten met elkaar op het gebied van belastingen, milieuwetgeving en sociale regelingen om de gunst van multinationale bedrijven. Digitalisering maakt de samenleving grenzeloos en ongrijpbaar. Vernetwerking maakt het effectief opleggen van top-down regels steeds ingewikkelder. En door het overhevelen van staatscompetenties naar supranationale instituties bestaat ‘de Staat’ waar wij het nog altijd over hebben, misschien wel helemaal niet meer. Wat kan de Staat (of wat daarvan over is) in die veranderende contexten doen? Hoe kan hij (nog) een betekenisvolle bijdrage leveren aan het beschermen van fundamentele waarden? Om wat voor staat vraagt de 21ste eeuw? Die vragen zijn wat ons betreft cruciaal, omdat wij nog niet het begin zien van het ontstaan van een alternatief.
De Staat zelf is dan ook een actueel en relevant onderwerp voor de Staatsrechtconferentie 2023.
De Staatsrechtconferentie wordt dit jaar georganiseerd door de sectie Staatsrecht en Encyclopedie van de faculteit Rechtswetenschappen van de Open Universiteit. De conferentie, die gericht is op wetenschappers, praktijkjuristen en andere geïnteresseerden, vindt dit jaar plaats op vrijdag 8 december 2023 in Paushuize te Utrecht. Het thema van de conferentie is: ‘De staat van de Staat’.
Workshops
Gedurende het middagdeel worden zes workshops aangeboden, waarvan de eerste ‘Constitutionalisme voorbij de overheid’, zowel vóór als na de theepauze op het programma staat. Daarnaast vindt een masterclass plaats waarin daartoe uitgenodigde promovendi hun onderzoek kunnen presenteren en bespreken met prof. Nick Barber.
Papers
De sprekers zullen hun presentaties inleiden in blogs op nederlandrechtsstaat.nl. Vanaf 17 oktober zullen wekelijks enkele blogs verschijnen.